Рекламный блок
Здесь может быть ваша реклама!
| Главная » 2-КУРС » Философия |
Орта ғасыр және Қайта өрлеу философиясы
| Размер файла: [448.5 Kb] Формат файла: . | 04.08.2013, 12:08 |
| Скачать | |
| Ортағасыр философиясы тарихына кіріспе. 1. Ортағасыр философиясы термині 2. Ортағасырлық Батыс және оның Ортағасырлық Шығыстан ерекшелігі 3. Ортағасыр философиясының қалыптасуы мен дамуы, негізігі сатылары, негізгі мәселелері және негізгі бағыттар. Батыс Европа елдеріндегі – феодалдық қоғам философиясы, ол Рим империясының күйреуімен бастап (5ғ.) капиталистік қоғамның алғашқы формалары пайда болғанға дейін (14-15ғ.ғ.) өмір сүрді. Құл иленушілік қоғамның құлауымен ежелгі философиялық мұра жоғалып, ол батыс Европа ғалымдарында 12 ғасырдың екінші жартысына дейін белгісіз болып қала берді. Алдыңғы Азияда, араб тілдес елдерде – мұсылман, Европада - екі түрлі христиан ( рим католицизмі мен византия православиясы) діни идеология үстем болды. Мектеп, ағарту ісі шіркеудің қолына көшті, оның көзқарасы табиғат, дүние және адам туралы түсініктерге негіз болды. Бұл дәуірдің өзіндік философиясы болды. Оны схоластика ( мектептік ілім) деп атады. Схоластардың талас пікірі – жалпылық пен жекелік қатынасы. Философия тарихында бұл таласты әмбебаптар яғни универсалдар( лат. Uneversalia – жалпылық), яғни жалпылық ұғымның табиғаты жайлы айтыс деп атайды. Мұны шешудің түрлі жолы айтылады. Біреуі – жалпы ұғым - әмбебептар адам санасынан, нақты заттар атауынан тыс өмір сүретін шындық деп түсіндіреді және бұл шын мәнінде құдаймен байланысты деп дәлелдеді. Бүкіл тіршіліктің мәні жаратушы құдай деді. Бұл көзқарасты жақтаушылар реалистер деп аталады, ал олардың философиялық бағыты реализм деп аталады. Бұл таза объективтік идеалистік бағыт болып табылады. Реалистер іс жүзінде ұғым мен объективтік дүниенің, жалпы мен жалқының арақатынасы туралы мәселенің шешіміне келгенде Платонның бағытын жалғастырды. Бұған қарама-қарсы екінші бағыт номиналистер (лат. Nomen – есім, атау) бойынша, тек өздеріне тән қасиеттері бар заттар ғана өмірде бар деп тұжырымдады. Заттар туралы біздің жалпы түсінігіміз олардан тысқары бола алмайды, тіпті заттардың шынайы күйі мен қасиеттерін елестете алмайды. Бұл пікір бойынша, «жалпы адам» дүниеде жоқ, адам қашанда нақты бейне. Ал «адам» деген жалпы атау – ол нақты адамдардың бәріне тең, ортақ ұғым. Номиналистер заттардың бастапқы, ал ұғымның соңғылығын мойындай отырып, материалистік тенден-циялармен байланыста болды. Схоластика негізгі үш кезеңнен өтті. 1. Балауса схоластика (ІХ-ХІІғғ.) ғылым, философия, теология (дін ілімі) әлі бір-бірімен байланысып, ажырамаған, бірақ ақыл ой-әрекетінің жемісі мен құндылығын түсінуді және универсалийлерге (жалпылық) байланысты пікірталас негізінде ақыл-ойға діни сенімнің үстемдігін жүргізуді және сол үстемдіктің заңдылығын дәлелдеуді өзіне мақсат етіп қойған схоластикалық тәсіл қалыптасты. Негізгі өкілдері: А. Кентерберийский, П.Абеляр, А.Аврелий т.б. 2. Кемеліне жеткен схоластика (ХІІІғ.). Бұл – философиялық-теологиялық ілімнің қалыптасып кең етек алған кезі болды. Негізгі өкілдері: Ұлы Альберт, Ф.Аквинский, Д.Скотт т.б. 3. Құлдырау кезеңі (ХІҮ-ХҮғғ.) ғылыми және философиялық ойлардың тез қарқындап дамуына байланысты теологияның өмірден алшақ, мистикалық ілімге айналуына орай схоластика мүлдем нәтижесіз, тіл безеген ғылымға айналды. Негізгі өкілдері: У.Оккам, Ж.Буридан т.б. Ортаѓасыр философиясыныњ негізгі міндеті – дінеге ќызмет ету жєне б±л кезењніњ филсофиясыныњ кµтерген негізгі мєселелері: 1. Ќ±дай мен д‰ниеніњ ќарым-ќатынасы; 2. Ќ±дай мен адам арасындаѓы байланыс; 3. Ќ±дайды танып білу жолдары. Ортаѓасырлыќ Батысевропалыќ филосоифяныњ негізгі ерекшеліктері: • Платон мен аристотельдіњ ілімдерін пайдалана отырып, антика философиясына кµњіл бµлу; • Антика дєуірінде ќалыптасќан білім мен сенім ара-ќатынасы µзгеріп, білімнен гµрі сенімге берілуі • Философтардыњ бар аќыл к‰шін християн догмаларын дєлелдеуге негіздеп, діни ілімдердіњ єсеріне т‰суі; • Єулиелік жазбаларѓа к‰дік туѓызбай, тек сенім арќылы ќ±дайды тану. Реализм дегеніміз схоластикалыќ ортаѓасырлыќ философиядаѓы жалпы ±ѓымдарды, яѓни универсалилерді жеке заттарѓа ќараѓанда реалды µмір с‰реді деп есептейтін философиялыќ аѓым. Реализмніњ кµрнекті µкіліне А. Кентерберийский, Ф.Аквинский болды. Номинализ ортаѓасырлыќ негізгі аѓымдарыныњ бірі. Олардыњ пікірі бойынша тек ќана жеке заттардыњ атауы ѓана болып табылады. Номинализмніњ пікірі бойынше реалды т‰рде тек ќана жеке заттар µмір с‰реді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Очерки по истории философии. М., 1998. 2. Рассел Б. Мудрость Запада. М., 1998. 3. Соколов В.В. Европейская философия 15-18вв. М., 1996. 4. Мир философии. Ч.1 – М., 1991. 5. Радугин А.А. Философия. Курс лекций. – м., 1995. 6. Вальяно М.В. Основы философии.-М., 1999 7. Р.Е.Жүншеев, Ө.С.Төкенов, А.Ә.Ізтілеуов. Философия: Алматы 2007 ж Авторлар ұжымы. 8. Қ.Ш.Бейсенов Философия тарихы: Шымкент 2005 ж Христианшылдық және философиясы 1. Христианшылдық және әлем картасының өзгеруі және ондағы адамның белгіленіп қою. 2. Інжіл христиандықтың қасиетті кітабы. 3. Христиандық әлем қабылдау мен әлем қарым-қатынастарының рухани жаңа көкжиегі. Христиан дінінің пайда болу тарихын әртүрлі дәлелдемелермен айтады. Теориялық зерттеушілер өз түжырымдарын тарихи, археологиялық материалдарға сүйене жасады. Діни философияның айтуынша, дін - Адам-Ата мен Хауа-Анадан келе жатқан қүбылыс. Дін адамға туылғаннан беріледі. Ол Пайғамбарлар арқылы Алла сөзі адам баласының әулеттеріне үйретіліп келеді. Пайғамбарлар арқылы адам баласына жеткен дін адамдарды шынайы болмыстық қалпында сақтауға мүмкіншілік береді. Дегенмен дін адамның сана-сезімінің түйсігі арқылы түсінетін қүбылыс болғандықтан, философия ғылымының негізгі өзегі болып есептеледі. Философиялық көзқарастар арқылы тарихи кезеңдер өткен сайын дінге сипаттамалар беріліп келді. Әлемде неше түрлі діндер, діни түсініктер пайда болды. Діни түсініктерді зерттейтін түрліше философиялық көзқарастар туды. Мыңдаған жылдар аралығында діндер өзгеріске түсіп, Алланың шынайы діні болмыстығын жоғалтып келді. Өлемдік діндердің бірі - христиан діні. Ол да Пайғамбарлар арқылы берілген діни үғымдардың өзгеруі арқылы алғашқы қалпын жоғалтып, Иса (ғ. с.)-ға түскен Інжіл кітабы адамдардың қолымен өзгертіліп жазылды. Діни философия, Ислам философиясы, шіркеу идеологиясының айтуынша адамзатқа Алла Тағаладан 4 кітап түскен. Таурат кітабы Мүса (ғ. с.) пайғамбарға, Забур Дәуіт (ғ. с.) пайғамбарға, Інжіл Иса (ғ. с.) пайғамбарға, Қүран Кәрім Мухаммед (ғ. с.) пайғамбарға жіберілген.Қүран Кәрімде осы төрт кітап жайлы, олардың қайпайғамбарға түскені жайлы айтылады. Ондағысы мүсылмандарға Алла Тағаланың кітаптарына, пайғамбарларына сенуді үйрету еді. Інжіл кітабының өзгеріп кеткендігі жайлы ғылыми зерттеулер дәлелдеуде. Хадистерді жазушы ислами үлы ғалым имам Әд-Бүхари "Пайғамбарымыз Мухаммед (ғ. с.) хрисгиандар Исаны Алланың баласы дегендей мені де сондай етіп мадақтамаңдар. Мен бар болғаны Алланың елшісімін деген" деп жазды. Христиандар Иса пайғамбарды Алланың баласы деп, Алла Тағалаға серік қосып, адасқандығын ислам философиясы түсіндіреді. Інжіл кітабының алғашқы түпнүсқасын өңдеп жазғандар Матфей, Марка, Лука және Иоанна еді. Қітаптардың түпнүсқасын жазған Павел деген апостол болып табылады. Оның жазбасының 27 түрлі ерекшелігін Иоанна атап көрсеткен. Діндарлардың ойынша, кітаптың алғашқы түпнүсқасында әрбір өріп жоғарыдан, яғни Алла Тағаладан белгіленген, ал қоспа сөздерді адамдар өз қолдарымен жазды деген түжырымдамаларды айтады. IV ғасырда "Шіркеу тарихы" деген кітаптың авторы Кесарии кітапқа қосылған Иоанна мен Павелдің қоспаларын атап көрсеткен еді. Кітаптағы өзгерістер, қоспалар шіркеулерде өртүрлі пікірталастар тудырды. Кітапта Исаның азаптанып жөне қорланып өлгені туралы жазады. Исаның жасаған кереметтерін айтады. Кітаптың "Жаңа өсиеттер" деген бөліміне енбей қалған көптеген канондары бар. Евангелийдің төрт түрі ғана барлығын, ал одан басқа жазылғандардың барлығын кейінгі авторлардың қосқанын атап айтады. Кітапты көп авторлардың жазғандығы туралы Луканың Евангелиінде де айтылған. Жазылғандардың ішінде Назорейден, Иудейден, Египеттен, Эбиониттен шыққан Петр, Фома, Варнава және басқа да көптеген авторлардан қоспалар бары көрсетілген. 170-180 жылдары христиан діні туралы Цельс деген философ былай деді: "...Евангелийдің алғашқы түпнүсқасын кейбір діндарлар үш рет, төрт рет, кейбірі тіпті көптеген рет қайталап, қосып-алып жазып, алғашқы түбірін қалдырмау үшін өзгертіп жіберген". Әртүрлі автордың жазған Евангелий қолжазбаларының өзгергені соншалық, бір-бірінен ажырату немесе бір-біріне қабыстыру мүмкін емес еді. Ш ғасырда-ақ христиан идеологтары Евангелийдің түпнүсқасын немесе біркелкі текстін анықтауға әрекет жасады. Әртүрлі пікірталастан кейін негізгі үш тексті қабылдады. Олар Александриялық Гесихия, Кесарийлік Памфила, Антиохийлік Лукиана текстері еді. Дегенмен, Евангелийдің христиан папирустарындағы жазылған үзінділері бүл текстерден өзгеше еді. Луканың жазған Евангелийінде ғана 3500-ден артық өзгешеліктері бар екені айтылады. Шіркеу қызметкерлерінің өзі Евангелийдің канондарын түпнүсқа есебінде қабылдай алмайды. Оның себебі, біріншіден, текстердің барлығы гректің "от" деген қосымшасынан басталады. Бүл орыстың "согласно", "по" деген қоспа сөздері еді. Сондықтан бүны шіркеудегілер түпнүсқа есебінде емес, қайта болған оқиғаларды түсіндіріп, айтып жеткізу үшін гана жазылған әңгіме деп түсінеді. Оған қоса, шіркеудегілер Матфей мен Иоанды ғана Исаның шәкірттері деп есептейді. Ең таңдандыратыны, христиандықтардың Евангелийді пайғамбарды көрген куәлар жазбаган, ал бір-бірінен есіткендерін әңгіме етіп кейінгі бір авторлар жазған. Алгашқы үш Евангелийдің үшеуінде де Исаның өмірі жайлы жазылган. Бүлардың үшеуінде де, яғни Матфей, Марк, Лука жазған Евангелийлердегі "Қүдай сөзі" делінген текстерінде гана жалпы үқсастық бар. Ал қалғандары - бір-біріне қосып-алып, орын алмастырып жазғандар. Олардың ішінде Марктің Евангелийі қысқарақ жазылған. Ал қалған екеуінде Марктен алған текстерге басқа жақтан алған белгілі-белгісіз нәрселер қосылып жазылған. Міне, осы үш түрлі жазылған үш автордың Евангелкйі, яғни Інжілдің "Жаңа өсиет" деген бөлігін қүрайтын бөлімі философтардың, шіркеуліктердің, зерттеуші ғалымдардың арасында ғасырлар бойы, мыңдаған жылдар бойы пікірталас туғызып келеді. Бүл үш жазбада Иса (ғ. с.) Ибрагим (ғ. с.) пайғамбардың бірі 42 әулеті десе, екіншісі 55 әулеті деп келтіреді. Оны зерттеушілер бір-біріне түйістіре алмаған соң, мүның шындығын Евангелий дің түпнүсқасы ғана көрсете алады дегенді айтады. Оның ішінде Матфейді "тіптен болмаған, оның жазғаны бір Палестин еврейінің жазғаны" деген түжырымды айтады. Ал, екінші бір Евангелий туралы ол еврей тілінен грекшеге аударылған деген дәлелдемесін келтіреді. Дегенмен, Иса (ғ. с.)-ның өмірі жайлы "ескі еврей тілінде жазба болуы мүмкін" деген түжырымдама болғанымен, оның еврей тіліндегі текстінің еш жерден табылмағандығын зерттеушілер мысал етіп келтіреді. Матфейдің жазған Евангелийі ескі еврей тілінен аударылмаған, ол грек тілінде жазылған деген түжырымдаманы XV-XVI ғ.ғалымы Эразм Роттердамский айтқан. Үшінші Евангелий (Луканың) апостол Павелдің әңгімесі негізінде жазылған деген түжырымдама бар. Ол грек оқырмандарға арналған болуы мүмкін. Онда Иса (ғ. с.) жайлы ыңгайластырылып жазылган. Иса (ғ. с.) Палестинада болғаны жайлы әңгіме қысқаша берілген. Иса (ғ. с.)-ны Ибрагим (г. с.)-ге емес, Адам (ғ. с.)-ға үрпақ етеді. Жазылу кезін Рим империясының кезеңіне жүктейді. Тілі грек тіліне үқсас. Иоанна жазған Евангелийдің де өзгешелігі көп. Үш Евангелийде Иса (ғ. с.)-ның өмір тарихы, оның жасаған кереметтері жайлы жазса, бүл тәртіпті евангелийші, пгіркеу әкесі Климент Александрийскийдің (П-Ш ғасырлар) айтқанындай, Евангелий рухани мазмүнда жазылған. Кітаптың басында-ақ "Алдымен сөз болды және сөз Алла болды" деп жазылған. Міне, осы алғысөздер алгашқы І-П ғасыр философтарьша, оның ішінде Филона Александрийскийге әлемнің басталуы жайлы және Алла жайлы пікір туғызды. Бүл үш кітап I ғасырдың 50 жылдарында, ал төртіншісі 80-жылдары, Иерусалимнің талқандалуынан кейін жазылды деген түжырымдама бар. Сонымен "Жаңа өсиет" I ғасырда жазылды деген қорытындыға келуге болады. Қорыта келгенде, көне Евангелий Мартфейдің Евангелийі, ал одан кейінгісі Марктікі деуге болады. Міне, осы сияқты "Ескі өсиет" төңірегінде де көптеген ғалымдар пікірталастықта болды. Шіркеуліктер, философтар, теологтар Евангелийді жазуда өздерінің өзгерістерін, қоспаларын енгізді. Сонымен, Иса (ғ. с)-ның кітабының негізгі маңызьшан ешқандай жүрнақ қалмай, адамдардың жазган кітабы болып қалды. Шынайы, Алланың жіберген өсиеті өзгерді. Христиан діні адамдардың жазған канондары бағытымен кетті. Христиан дінінің пайда болу кезеңі Иса (ғ. с.)-ның туылған кезінен, яғни осы дәуіріміздің бірінші ғасырының басынан деп белгіленеді. Бірақ оның кітабы - Інжіл бірнеше гасыр бойы жазылып, өңделіп келді. Дегенмен христиан діні - адамзат тарихындағы ең ірі діннің бірі. Ол Рим империясының шығыс бөлігінде пайда болды. Бүл кезеңде терең әлеуметтік күйзеліс империяны жайлаған еді. Күйзеліс дәстүрлі өндір | |
| Просмотров: 3338 | Загрузок: 1094 | Комментарии: 1 | Рейтинг: 3.5/2 | |
| Всего комментариев: 0 | |
Статистика
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
copyright © 2013 | все права защищены Хостинг от uCoz
